Techniek: De betekenis van het octaangetal

Het octaangetal van benzine geeft de mate van klopvastheid aan. De klopvastheid van octaan (met een octaangetal van exact 100) is slechts een norm. Octaan is een bestanddeel van benzine terwijl het octaangetal een cijfer is dat de weerstand tegen pingelen aangeeft. Tot zover de theorie. 

Alle in productie genomen motorcrossmotoren zijn ontworpen om te werken op loodvrije benzine van 95 en 98 octaan. Deze twee versies kunt u gewoon tanken aan uw tankstation in de buurt.  Tegenwoordig wordt de Euro 95 aangeduid als E10 en de Euro 98 als E5. Het cijfer achter de E geeft aan hoeveel procent bio-ethanol er kan inzitten. Standaardmotoren draaien dus op deze benzine.

Het octaangetal is een referentiewaarde die de klopvastheid van benzine aanduid. Het kloppen wordt ook wel pingelen genoemd en is in feite vroegtijdige zelfontbranding van de benzine. Door het kloppen of pingelen loopt de motor onregelmatig en ontstaat er schade aan het motorblok. De zuigers bewegen zich onregelmatig en worden de verkeerde kant op gedrukt. De slagen van de cilinder(s) in het blok verlopen niet meer soepel omdat er door de zelfontbranding meerdere explosies in het blok ontstaan.

Het octaangetal duidt niet op het gehalte van octaan in benzine. Soms heeft men het ten onrechte over het octaangehalte maar dat is niet juist. Hierbij wordt een schaal gehanteerd waarbij de definitie van klopvastheid oploopt van 0 tot 100. Hierbij is de klopvastheid van n-heptaan 0 en die van iso-octaan 100. Het octaangetal voor benzine wordt hierop gebaseerd. Als benzine een hoge klopvastheid heeft, is het octaangetal hoog. In dat geval is er sprake van veel vertakte koolwaterstoffen. Hoe hoger het octaangetal hoe klopvaster de benzine is.

Je benzine zodanig prepareren (of racebenzine gebruiken ) zodat je een hoger octaangetal bekomt levert geen extra vermogen op. Octaan alleen bepaalt dus niet hoeveel pk een motor geeft. Op de juiste manier gebruikt, kan een hoger octaangehalte er echter voor zorgen dat een motor kan worden afgesteld om meer vermogen te leveren. Dan spreekt men van motortuning waarbij er aanpassingen worden gedaan aan o.a. de compressieverhouding.

Tweetaktmotoren zijn gevoeliger voor een te laag octaangehalte dan viertaktmotoren. Daarnaast zijn er racegasmengsels die andere elementen en additieven toevoegen om meer vermogen te produceren – meestal een verhoogd zuurstofgehalte.

Wetenschappers ontwikkelden in het begin van vorige eeuw een detonatietestmachine. Dit toestel bepaald het octaangetal aan de hand van het RON nummer,  het zogenaamde Research Octane Number. In Europa is het antiklopindexnummer (lees octaangetal) is alleen gebaseerd op dit RON-nummer.