Technische innovaties blijven de motorwereld veranderen, en een minder bekend, maar fascinerend concept is de verschoven krukas in viertaktmotoren. Waar vroeger de zuiger, drijfstang en krukas altijd exact op één lijn lagen, kiezen fabrikanten tegenwoordig vaak voor een kleine afwijking. Maar waarom?
Dit principe heet “desaxatie”, wat letterlijk “uit het midden” betekent. Het houdt in dat de cilinder niet precies boven de krukas is gepositioneerd, maar iets naar voren of naar achteren is verschoven. Dit zorgt voor minder interne wrijving en een efficiëntere krachtoverbrenging. Hoewel deze techniek al in de jaren ’30 werd toegepast in sommige automotoren, is het pas in de afgelopen 15 jaar een gangbare praktijk geworden in cross- en enduromotoren.
De reden achter deze verandering is eenvoudig: betere prestaties. Wanneer de krukas iets verschoven is ten opzichte van de cilinder, wordt de kracht die de zuiger uitoefent beter overgebracht op de drijfstang. Hierdoor vermindert de zijwaartse druk op de cilinderwand, wat wrijving verlaagt en slijtage beperkt. Het resultaat? Een motor die soepeler draait en efficiënter zijn vermogen benut.
Hoeveel verschuiving optimaal is, hangt af van het beoogde rijgedrag. Motoren met een kleinere offset profiteren vooral bij hoge toerentallen, terwijl een grotere offset juist gunstig is bij lage toeren. Yamaha heeft bijvoorbeeld voor hun YZ450F een 12mm-offset gekozen, terwijl Honda en Kawasaki bescheidener blijven met respectievelijk 4,5mm en 8,5mm. Aan de andere kant gebruikt Suzuki nog steeds een traditionele, niet-verschoven configuratie.
Een Suzuki blok zonder een offset krukas.
Een conventionele viertaktmotor doorloopt een volledige cyclus in 720 graden krukasrotatie, verdeeld over vier slagen: inlaat, compressie, arbeid en uitlaat. Een motor met een offset-krukas verandert subtiel de verhouding tussen deze slagen: de neerwaartse bewegingen (inlaat en arbeid) duren iets langer, terwijl de opwaartse slagen (compressie en uitlaat) iets korter zijn. Dit zorgt voor een gunstig effect op de vermogensafgifte.
Er zijn verschillende manieren om deze offset-techniek te implementeren. Sommige fabrikanten kiezen voor een excentrisch geplaatste zuigerpen, terwijl anderen de hele cilinderpositie aanpassen in het motorblok. Yamaha experimenteerde in 2009 met een 1mm-offset pistonpen als een relatief eenvoudige oplossing zonder de motorcarters aan te passen, maar grotere verplaatsingen vereisen structurele wijzigingen aan het motorontwerp.
Yamaha YZ450F met een offset van 12 mm
Samengevat biedt de desaxatie-techniek een slimme manier om de efficiëntie en prestaties van viertaktmotoren te verbeteren. Hoewel niet elk merk dezelfde aanpak hanteert, is het een innovatie die steeds vaker wordt toegepast. Een klein detail in het motorontwerp kan dus een groot verschil maken op het circuit!
Foto’s: Honda, Hot Rod en Yamaha Racing
Tekst: Danny Hermans
